सावधान ! तरुणाई अडकलीय 'ऑनलाईन गेम्स'च्या विळख्यात
    "ऑनलाईन गेम्सच याड लागलं गं याड लागलं ! "
ऑनलाईन   गेम्सच आयुष्य  उद्धवस्त करू शकतात ...........गेमच्या व्यसनापायी मुले तासनतास एकाच जागी बसून स्वमग्न होऊ लागली आहे
खूप मोठा वर्ग  मोबाईल किंवा व्हिडिओ   गेम्सच्या आहारी गेलेला आहे. तरूणाईला   गेम्सचे  व्यसन लागलेले असून  गेम्सच्या आहारी जाऊन अनेक शारीरिक आणि मानसिक विकार त्यांना जडले आहेत. विरंगुळा म्हणून खेळले जाणारे हे खेळ आता तरूणाईच्या जीवाशी खेळू लागले आहे .  भारतात ‘ब्लू व्हेल’मुळे आत्महत्या करण्याची पहिलीच घटना मुंबईत घडली आहे. . अंधेरीतील  मनप्रीत सिंग या चौदा वर्षांच्या विद्यार्थ्यांने आत्महत्या केली. ब्लू व्हेल चॅलेन्ज' गेममुळे आत्महत्या केल्याचं समोर आलंय.अंधेरीमधल्या मुलाच्या आत्महत्येनंतर पालकांची चिंता वाढलेली आहे.गेल्या काही दिवसांपासून जगभरात ऑनलाईन व्हिडिओ गेम्सच्या विक्रीत प्रचंड वाढ झाल्याने बाजारात या गेम्सची मागणीही वाढली आहे.विरंगुळा म्हणून हे ऑनलाईन गेम्स खेळताना त्याचे ऍडिक्शन कधी होते हे अनेकांना समजतही नाही. त्यामुळे अशा गेम्सच्या आहारी गेल्याने अनेक दुष्परिणामांचा सामना करावा लागतो. तरुणाईमध्ये लोकप्रिय असलेल्या ऑनलाईनगेम्सचा आणि त्याच्या दुष्परिणामांचा  उहापोह करू या !
 तरुणांना इंटरनेटच्या माध्यमातून गेम्स खेळण्याचा जणू छंदच जडला आहे.
त्यांच्या या छंदामुळे बाजारात कंसोल्स व पोर्टेबल डिव्हायसेस च्या ऑनलाईन भागिदारीत  वाढ झाली आहे.परंतु हे ऑनलाईन गेम्स आयुष्य  उद्धवस्त करू शकतात . मोबाईल गेमशी मुलांना लागलेला लळा पालकांना सर्वच दृष्टीने महाग पडू लागला आहे. या गेमच्या व्यसनापायी मुले तासनतास एकाच जागी बसून स्वमग्न होऊ लागली आहे. गेमच्या नातात त्यांना कशाचेही  भानही राहिलेले नाही.मुलांनी मोबाइलवर गेममुळे अभ्यासाला सुट्टी दिलेली आहे . गेम एखाद्या व्यसनाप्रमाणे मानवी मनावर ताबा मिळवतो.मोबाईल गेमनं सर्वांनाच वेड लावलंय.
तरूणाईला गेम्सचे व्यसन लागलेले असून गेम्सच्या आहारी जाऊन अनेक शारीरिक आणि मानसिक विकार त्यांना जडले आहेत.
 कँडी क्रश, रमी, तीन पत्ती आणि पोकेमॉन या नव्या गेम्सनी तरुणाईला जणू वेड लावले आहे. जगभरातल्या स्मार्टफोन्सधारकांची सध्या ही अशी अवस्था झाली आहे. सगळ्यांना आता  पोकेमॉन, अँग्री बर्डस, कॅण्डी क्रश, टेम्पल रनसारख्या गेम्सचे वेड लागले आहे.अनेक गेम्स आता मोबाइलवर येऊ लागले आहेत. कन्सोल्ससाठी पैसे आकारणाऱ्या गेम कंपन्यांनी मोबाइलवरहीगेम उपलब्ध करून देताना पैसे आकारले आहेत. पण पैसे भरूनही हे गेम खेळणाऱ्यांची संख्या खूप मोठी आहे. मोबाईलवरचे मुलांनाचे  आवडवते  गेम-
कॅँडीक्रश, तीनपत्ती, स्रेक,अ‍ॅँग्री बर्ड, टेम्पल रन, सबवे, फुटबॉल, सॉकर,  रेस, बर्न इट आऊट, ड्रॉप लीटज डिलाईट, बर्न द रोप, बॉम्ब टॉस, ब्लॉक ब्रेकर्स, क्रिकेट वर्ल्ड, स्पीड रेसींग  हे  प्रकार मुलांना आवडतात
 कँडी क्रश खेळणाऱ्यांनो .. सावधान... कँडी क्रश खेळण्याने आयुष्य कसे  उद्धवस्त होऊ शकते  याचे काही कारणे   
>> सोपा गेम गेमचे व्यसन होते - हा गेम खेळायला सोपा असल्यामुळे अगदी लहान मुलांपासून आजी आजोबांपर्यंत यांना त्याचे  व्यसन जडते.  गेम बंदकेल्यानंतरसुद्धा काही लेव्हल पूर्ण करण्याची इछा होते  त्यामुळे तो गेम  पुन्हा पुन्हा तो खेळावसा वाटतो . आणि  पुढची  लेव्हल कम्प्लिट केल्यानंतर  त्याचं अधिक व्यसन लागते.
>> अर्धा तास होण्याची वाट बघावी लागते  - या गेममध्ये खेळणाऱ्यांसाठी  फक्त पाच लाइफ असतात. आणि त्या पाच लाइफ संपल्यानंतर त्यांना  ३० मिनीट थांबावे लागते. त्यामुळे ते अर्धा तास होण्याची वाट पाहतात आणि त्यामुळे कामात लक्ष राहत नाही.

>> चढाओढ निर्माण करतो - कँडी क्रश मॅपमध्ये तुम्हांला दिसते की तुमचे मित्र कुठे आहेत. ते जर पुढे असतील तर त्यापर्यंत पोहण्यासाठी तुमची चढाओढ सुरू असते आणि ते जर तुमच्या मागे असतील तर ते आपल्यापर्यंत येऊ नये यासाठी तुमच्या प्रयत्न असतो.आणि रोजच्या बोलण्यातही तोच विषय असतो . यामुळे  मुलांमध्ये  इर्षा निर्माण होते.
>> गेममुळे   स्पॅमर तयार होतात - खेळणाऱ्यांच्या लाइफ संपल्यानंतर तीन तिकीट मिळविण्यासाठी ३ फेसबूक फ्रेंडला रिक्वेस्ट पाठवावी लागते. त्यामुळे  या गेमसाठी गेममुळे स्पॅमर  होतात

>> कँडी क्रश तुमच्याकडून पैसे मागतं - तिकिट मिळविण्याकरिता तुम्हांला स्पॅम पाठवायचा नसेल तर तुम्हाला तिकीट ऑनलाइन विकत घ्यायला सांगतात.  एखाद्या लेव्हलमध्ये तुम्ही अडकले असाल आणि ती पार करण्यासाठी  स्पेशल तिकीट घेण्याकरिता  ३० डॉलरपर्यंत पैसे द्यावे लागते . खेळाच्या पुढच्या पायऱ्या चढताना गेमच्या आॅपरेटर्सकडून लेव्हल, अवॉर्डची मागणी करतात : कॅँडीक्रश सारख्या गेममध्ये लेव्हल व अवॉर्डसाठी पैसे लागले तरी मुलांना त्याचे काहीच वाटत नाही .  पालकांच्या खिशाला मात्र फटका बसतो. कॅँडीक्रश खेळात पॉवर्स घ्यायची असेल तर ५५ रुपये पडतात.

>> तुम्ही कधीच कँडी क्रशच्या पूर्ण लेव्हल पार करू शकत नाहीत - . तुम्ही कितीही पुढच्या  लेव्हल पार केल्या तरी पुढे मेसेज येतो की अंडर कन्स्ट्रक्शन म्हणजे क्रिएटर अजून काम करतात. म्हणजेच तुम्ही कधीच कँडी क्रशच्या पूर्ण लेव्हल पार करू शकत नाहीत

>> कुटुंबियांसोबत संबंध खराब होतात-  कँडी क्रश हे दृष्ट चक्र आहे. ही घाण सवय ,एक व्यसन आहे. तुम्हाला कँडी क्रश सागाचे व्यसन जडते आणि  कुटुंबियांसोबत तुमचे संबंध खराब होतात.
पोकेमॉन गो'
 पोकेमॉन गो हा एक ऑगमेंटेड रियॅलिटी (AR) वर आधारित  मोबाईल गेम आहे. आयओएस आणि अँड्रॉईड मोबाईलवर हा गेम उपलब्ध आहे. या गेमने व्हॉट्सऍप आणि इन्स्टाग्रामलाही मागे टाकलंय
पोकेमॉन गोमध्ये वास्तवातल्या जगात फिरून तुम्हाला पोकेमॉन पकडायचा असतो . या गेममध्ये अनेक लेव्हल आहेत. वास्तवातल्या जगात बाहेर पडाल्यानंतर , तुम्हाला 'जीपीएस'वर पोकेमॉनच्या दिशेचा अंदाज मिळतो. जितके जास्त पोकेमॉन तुम्ही जमवाल, तेवढे या गेममध्ये पुढे जाल .
पोकेमॉनला पकडण्याकरिता  तुम्ही एकट्यानं खेळण्याच नाही... तुमच्या आसपास असलेल्या दुसऱ्या  एखाद्या खेळाडूलाही तुम्हाला मिळालेलीच पोकेमॉनची दिशा मिळेल...  त्याच्या आधी पोकेमॉनला पकडण्यासाठी तुम्हाला प्रयत्न करावे  लागतील. आपल्या मोबाईलवरच प्रतिस्पर्ध्याशी झगडून तुम्हाला पोकेमॉन पकडावा लागेल... यामध्ये  जो जिंकेल, त्याला पोकेमॉन मिळेल.
मोबाइल अॅपवर ऑनलाइन ‌बिंगो नावाचा जुगार खेळ:
या जुगाराला खेळण्यासाठी जागेची अजिबात अडचण नाही. ग्रुप करून कोठेही ऑनलाइन पद्धतीने हा जुगार खेळता येतो. सर्वजण मोबाइलमध्ये दंग असल्याने जुगार खेळत असल्याची माहिती सुद्धा इतरांना समजत नाही.
मोबाइल अॅप डाऊनलोड करून कॅसिनोसारख्या फिरत्या चक्रीवर जुगार खेळवण्यात येतो  . जिंकणाऱ्याला दहा रुपये लावल्यास दहा पट रक्कम देण्यात येते.
डाउनलोड करणाऱ्याला ठराविक रक्कम अॅपसाठी भरावी लागते. त्यानंतर हा जुगार खेळता येतो. कॅसिनोमधील फिरणारे चक्र व त्यात सोडलेल्या बॉलप्रमाणे मोबाइलच्या स्क्रीनवर चक्री येते. जुगार खेळणारे एका आकड्यावर पैसे लावतात. त्या आकड्यावर बॉल आल्यास दहा पट रक्कम मिळते . पण, आकडा चुकल्यास रक्कम हरते
तीनपत्ती 
मोबाइलवर तीनपत्ती हा गेम लोकप्रिय  आहे. प्ले स्टोअरमधून तीन पत्ती नावाचे अॅप्स डाऊनलोड  केल्यानंतर फेसबुक ई-मेल अॅड्रेस टाकून तीन पत्ती गेम खेळत असणाऱ्यांची  नावे समोर येतात. गेम खेळण्यापूर्वी डाऊनलोड केलेल्याच्या खात्यावर दहा हजार कॉईन्स अमेरिकन डॉलर पद्धतीचे येतात. हे पैसे केवळ आभासी पद्धतीचे असतात. ते प्रत्यक्षात रोख पद्धतीत मिळत नाहीत. ते इतर कोणाशी खेळत असल्यास त्यांच्यातही सहभागी होता येते. एका गेममध्ये पाच सदस्य असतात. जे युवक मनोरंजन म्हणून हा गेम खेळतात त्यांच्यावर मोठ्या प्रमाणात कॉईन्स जमा होतात. हेच कॉईन्स जुगारी व्यक्ती दीड ते दोन हजार रुपये देऊन खरेदी करतात.
या गेमच्या माध्यमातुन पैशांचे व्यवहार सुरु झाले आहेत. हा गेम खेळणाऱ्याकडचे सगळे पैसे संपून गेले आणि त्याचे स्टेटस झिरो बॅलन्स असे झाले की समोरचा त्याला काही पैसे उधार देतो. अर्थात  तो या गेममध्ये फंड ट्रान्सफर करतो. पण असे करताना ज्याला फंड दिला त्याच्याकडून खरोखरचे पैसेही घेण्याचे प्रकार होत  आहेत. यात मोठ्या माणसांबरोबरच लहान मुलेही  सक्रीय झालेले आहेत
मोबाईलवरुन डाऊनलोड केलेले गेम आणि त्याचे लेव्हल, अवॉर्ड याचे चार्जेस टाळण्यासाठी काय काळजी घ्याल ?
डिजीटल अलाउन्स::- अ‍ॅपल आणि अ‍ॅमेझॉनने डिजिटल स्टोअरमध्ये मुलांचे अलाउन्स निश्चित करण्याची सुविधा पालकांना उपलब्ध  आहे. अलाउन्सच्या सीमेवर पोहोचल्यावर युजर्स पुढची खरेदी करु शकत नाही.
गेमवर नजर ठेवावी:. गेमच्या इंटरफेसवर थांबल्यास समजते की, चार्ज लागणे कधी सुरु होईल.
खरेदीची सिस्टीम निकामी करावी:: - जास्तीचे बिल टाळण्यासाठी अ‍ॅपच्या खरेदीची सिस्टीम निकामी करावी .
ऑनलाईन गेमचा आर्थिक फटका :
बहुतांश गेम नि:शुल्क डाऊनलोड केले जातात परंतू, नवे लेव्हल, पुरस्कारांसाठी पैसे द्यावे लागतात >>मुले पालकांच्या मोबाईलवर गेम खेळण्याच्या नादात असतील
मोबाईलवर नेट बॅँकींगचे कनेक्शन आॅन असेल, ते बार्टर करुन ठेवले असेल तर गेम खेळात असतांना काही लेव्हलचे चार्जेस तसेच गेम खेळता खेळत येणाऱ्या लिंक अथवा जाहिरातींवर चुकून  क्लिक केले तर  ते डाऊनलोड होऊन  परस्पर पैसे कट होतात.  
>>  खेळता खेळत येणाऱ्या लिंक अथवा जाहिरातींवर चुकून  क्लिक केले तर  ते डाऊनलोड होऊन मोबाईलवर इंटरनेट कनेक्शन पोस्टपेड असेल तर त्याचे चार्जेस बिलात  येतात. ऑनलाईन गेमच्या व्यसनावर उपाय
विभक्त कुटुंबपद्धती आणि लक्ष देणारे कोणी नसल्याने हा प्रकार बळावत आहे.
पालकांनी मुलान्साठी वेळ द्यावा मुलांच्या मोबाइलमधील गेम्स डिलीट करावेत, शाळा, महाविद्यालयात मोबाइल जामर बसवावेत.
विद्यार्थ्यांनी स्वत: पुढाकार घेत यातून बाहेर पडावे, विरंगुळ्यासाठी गेम खेळले तर ठीक आहे परंतु त्याकरिता  खास वेळ नसावा.

सावध व्हा! ऑनलाईन मृत्यूमुळे भीतीचं सावट पसरलंय  ‘ब्ल्यू व्हेल’ ऑनलाईन गेम
तरुणाईच्या आणि प्रौढ माणसांच्या हाती स्मार्ट फोन  लागले आहेत  मोबाईलवर गेम खेळण्याची  सगळ्यांनाच सवय लागली आहे. कँडी क्रश, लुडो असे गेम तर सर्वांच्या ओळखीचेच मोबाईलवरचे  खेळ आहेत .
मोबाईल तसेच व्हिडिओ गेममुळे अनेक शारीरिक आणि मानसिक आजारांचे प्रमाण वाढल्याची बाब सर्वांनाच माहीत आहेत, परंतु केवळ ’मनोरंजन’ म्हणून खेळले जाणारे हे गेम्स जीवघेणे ठरू लागले आहे. 
मोबाईलमधील वेगवेगळे गेम आता वेळेचा सदुपयोग ठरण्यापेक्षा काळाला निमंत्रण देणारे ठरत आहेत. पोकेमॅनच्या जाळ्यातून थोडं बाजूला गेलेल्या तरुणाईला आपला जाळ्यात ओढणारा नवा गेमपुन्हा ऑनलाईन मृत्यूचा खेळ खेळतोय. ब्लू व्हेल चॅलेंज नावाच्या या खेळाने आतापर्यंत २५० जणांचा जीव घेतलाय.
‘ब्ल्यू व्हेल’ या गेममुळे मुले आत्महत्या करत असल्याचे समोर आले आहे. मुंबईत या गेममुळे पहिला बळी गेला आहे.रशियात सुरू झालेल्या या गेमच लोण जगातल्या अनेक देशात   पसरलं आहे. इंगलंड आणि दुबईमधल्या शाळांनी काही दिवसांपूर्वी पालकांना या खेळापासून आपल्या पाल्यांना वाचविण्याच्या सूचना दिल्या होत्या. जगभरातील अनेक किशोर वयातील मुलांचा या गेमने जीव घेतला आहे 2015 -2016 या एका वर्षातच 130 मुलांनी आत्महत्या केली.  या भयानक खेळाकडे  14-15 वर्ष वयोगटातली मुलं जास्त आकर्षित होताना दिसतात.या वयोगटातल्या पालकांनी आपल्या मुलांशी वेळोवेळी संवाद ठेवणे आणि इंटरनेटसारख्या माध्यमातून ब्लु व्हेलसारख्या खेळापासून दूर कसे राहावे याचे मार्गदर्शन करणे योग्य ठरेल .  अंधेरीमधल्या मुलाच्या आत्महत्येनंतर पालकांची चिंता वाढलेली आहे  .
या गेम विषयी ... 
हा खेळ सगळ्यात आधी रशियात सुरू झाला.फिलीप बुडेकिन या तरुणाने 2013 साली बनवला होता. रशियामध्ये 2015 साली या गेमने पहिला बळी घेतला होता.      या गेमचे सूत्रधार डेथ आणि सुसाईड ग्रुप्सच्या माध्यमातून या मुलांना शोधतात. रशियातले असे अनेक ग्रुप्स सरकारने बंद केले आहेत. पण एक डिलीट केल्यावर लगेच दुसरा ग्रुप तयार केला जातो. 
प्ले स्टोरमधून गेम डाऊनलो़ड केल्यानंत दररोज पन्नास चॅलेंजेस पूर्ण करावी लागतात. सुरुवातीला सोप्पी आव्हानं, नंतर नंतर जीवघेणी आव्हानं बनत जातात.
कधी सकाळी साडेचार वाजता उठा तर कधी, हातावर ब्लेडने खुणा करा... किंवा दिवसभर सुईने स्वत:ला टोचा किंवा पुलाच्या टोकावर जाऊन उभे रहा असे जिवघेणे टास्क पूर्ण करावे लागतात.
आणि शेवटचे टास्क  स्वतःचा जीव घेण्याचे असते.  आणि या सगळ्या टास्कचे फोटो  आणि व्हिडीओ पुरावा म्हणून् तुम्हाला अडमीनला पाठवायचे असतात.या खेळात शेवटी जो मृत्यूला कवटाळतो तो विजयी होतो.
आणि जर तुम्ही  जर तुम्ही आत्महत्या केली नाही, तर त्या लोकांकडे आपली सगळी माहिती असते आणि त्याच्या आधारे  या गेमचे ॲडमीन तुमची हत्या करतील  या धमक्या दिल्या जातात  . 

ऑनलाईन  गेमच्या व्यसनावर उपाय काय?

- मुलाला मानसशास्त्रज्ञाकडे नेऊन त्यांना सामान्य परिस्थितीत आणाण्यासाठी  समुपदेशनाचा आधार घ्या  

- मुलांसाठी वेळ द्या त्यांच्याशी  घट्ट नातं बनवा

- ज्याप्रमाणे हळूहळू व्यसन सोडवितो त्याप्राने मुलाला खेळापासून हळूहळू तोडा

- पहिले रोजचे  गेम खेळण्याचे तास कमी करून  त्यानंतर गेम खेळण्याची सवय आठवड्यातून एकदा खेळण्यापर्यंत आणून  शेवटी  ही सवय मोडली जाते

 इंटरनेट गेम मुलांमध्ये लोकप्रिय का ?
- बहुतेकवेळा आई वडील हे दोघेही नोकरीला असल्यामुळे ते मुलांना वेळ देऊ शकत नाही तेव्हा एकटेपणा दूर करण्यासाठी मुलं हा खेळ खेळतात
- ऐकलेल्या काल्पनिक कथांचा भाग बनण्यासाठी मुलं हा खेळ खेळतात
जास्त कोण आहेत या गेमच्या विळख्यात ?
जे इंटरनेट गेमिंग अॅडिक्ट आहेत,  सोशल मीडिया आणि स्मार्टफोनचा प्रचंड वापर करणारे मुले ,
ते  हा गेम खेळू लागल्यानंतर जास्त  चिडचिडे  आणि उदास होतात . जर मुलामध्ये  असे लक्षण  परिवर्तन दिसत असतील तर ते ब्लू व्हेल गेम खेळत असण्याची शक्यता आहे 
मानसिक रुग्ण फिलीप ?
हा गेम फिलीप बुडेकिन या तरुणाने 2013 साली बनवला होता.
रशियामध्ये 2015 साली या गेमने पहिला बळी घेतला होता. फिलीपच्या मते हा गेम समाजातील बायोलॉजिकल कचऱ्याच्या साफसफाईसाठी आहे. जे लोकं आत्महत्या करतात ते बायॉलोजिकल वेस्ट असतात असं फिलीपचं म्हणणं आहे.
ऑनलाइन गेम्स अतिप्रमाणात  खेळणे ठरत आहेत धोकादायक
मोबाइलवर ऑनलाइन गेम्स खेळणाऱ्या तरुण, तरुणींना निद्रानाश, थकवा, चिडचिडेपणाचा त्रास सुरू होतो. . त्यांना बऱ्याच समस्यांना तोंड द्यावे लागते. झोपेत असतानाही  वेगवेगळे  भास होतात,विस्मरण, एकाग्रतेचा अभाव, ग्रहणशक्‍ती कमी होणे, योग्य निर्णय घेता न येणे, असे गंभीर परिणाम होण्याची भीती असते. हा खेळ  वेळीच थांबवा
या खेळात पहाटे चार वाजून वीस मिनीटांनी पहिला मेसेज येतो.. आणि त्यानंतर प्रत्येक चॅलेंज पूर्ण केल्यानंतर सेल्फी अपलोड केल्यानंतर पुढच्या स्टेजला प्रवेश मिळतो. हा गेम केवळ ऑनलाईन असून यामध्ये सतत अपग्रेडेशन होत राहते. 
दररोज पहाटे सुरु होणारा खेळ जर वेळीच थांबवला नाही तर अनेकांच्या आय़ुष्यात कदाचित दिवस उगवतीलाच मावळतील हाच असेल 
लेखक : प्रा योगेश  हांडगे   हे
बंगळुरच्या विश्वेश्वर्या टेक्नोलॉजिकल विद्यापीठातील संगणक  (M.Tech SoftwareEngineering) अभ्यासक्रमातील  सुवर्णपदक विजेतेआहेत आणि सध्या पुणे इन्स्टिट्यूट ऑफ कम्प्युटर टेक्नॉलॉजी येथील कम्प्युटर विभागात सहाय्यक प्राध्यापक म्हणून कार्यरत आहेत